Recent

’t Prot kinne nag ’t graanpakhús fan Pars an de Steven Huygenstraat, teugenover de “Groene loods”. In 1980 worde dut ôfbroken en der staan nou húzzen.

Feul minder bekind is dat ’t in 1934 boud worde as havermoutfebryk en wel in opdracht fan de Firma Tulner & Zonen. Hait Hendrik Tulner en syn seunen Ritske en Jarig waren de firmanten. ’t Waar foor hur ’n nije bedriifstak, naast de eerappel- en bitehannel. Havermout waar in de krisisjaren ’30 fan de forige eeuw goedkoop en foedsem en derom ’n goed produkt foor húshouwings met ’n smâle beurs.

’t Havermoutfebryk had de naam “De Noordster” en maakte havermout ônder hur merknaam “Stella.” ’t Febryk waar hoofdsaaklik inricht met foornaamlik tweedehâns mesines, ô.â. ’n stoommesine.

Na twee jaar, in 1936, most de firma ’t havermoutfebryk ferplicht ferkope. Oorsaak waar dat se in finansjele problemen raakt waren deur anloopproblemen, maar fooral deur ’n strop in de eerappelhannel. ’n Leverde partij eerappels an Frankryk worde niet betaald. Niet alleen ’t febryk most ferkocht worre, maar ok de privéhúzzen fan de firmanten die’t in onderpand geven waren foor ’n kredyt bij de Amsterdamsche Bank. Dat waren ô.â. “Villa Nova” fan Jarig, later kocht deur burgemeester Kuperus, en de fila fan Ritske, derfoor fan burgemeester Hesselink. Baide fila’s stonnen an de Westerdyk en binne d’r baidegaar niet meer. De eerste deur brand ferwoest en de ândere ôfbroken om’t d’r gyn kopers foor waren.

De ferplichte ferkoop fiel toegelyk met de wîns fan Koopmans Meelfabrieken út Luwt om ok havermout te maken en sij sâgen in ’t febryk fan Tulner ’n kâns. Koopmans kocht ’t febryk bij de publike ferkoping en sette deuze ant 1949 fort. ’t Febryk worde doe deur graanhannel Pars kocht en worde ’t ’n graanpakhús.

Lees ’t hele ferhaal.

’t Hele ferhaal en meer informasy staat ônder de knop “documenten”. Klik op ’t dokumint om ’t te openen.

In 1874 worde d’r in Froubuurt ’n stoomoalyslagerij boud. De oalymoln worde niet deur wyn, maar deur ’n stoommesine andreven. Oprichter waar Arjen Roelofs Hommema út St.-Anne. Hij waar de seun fan Roelof Hesssels Hommema, die’t boer, grutter, instrumintemaker, maker fan tilleskopen en starre- en netuurkundige waar.

Arjen weunde sels niet in Froubuurt. De daaglikse gang fan saken worde laid deur Klaas Gosse Bijlsma, oalyslager in Froubuurt. Hij weunde met syn húshouwing op nummer 49. Dat waar ok ’t doedestiidse adres fan de oalyslagerij.

Ut kadasterondersoek blykt dat de oalyslagerij ston op ’t perseel der’t nou weunings staan, ô.â. Waling Dijkstrastraat 98. Op ’n luchtfoto fan 1952 is ’t pand fan de oalyslagerij nag te sien. In ’t kadaster staat ’t angeven as “Huis, erf en stoomoliemolen.”

De oalyslagerij het indertiid foor werk an ’n antal Froubuurtster werkkrachten sorgd.

De oalyslagerij worde in 1901 overnommen deur Arjen syn seun, Roelof Arjens Hommema. Hij sette ’t bedriif nag ant 1910 fort. Doe worde ’t pand foor de ferkoop in ’n adfertînsy anboaden. Derin ston: “wegens gevorderden leeftijd van de eigenaar.” Dat waar ok ’t eand fan de oalyslagerij.

’n Stikminnig aigners folgden. In 1920 worde ’t weunhuus nag ferboud na twee weunings. In 1964 hewwe de weunhúzzen de húsnummers 95 en 97 kregen.

In 1978 worde deuze dubbele weuning met skuren ferkocht. Koper waar Harm Roorda, die’t in ’t huus met nummer 99 dernaast weunde.

In 1981 worde ’t ferkocht an gemeente ’t Bildt die’t ’t in 1982 slope liet. De gemeente waar ok aigner fan de grônd ten westen fan de foormalige oalyslagerij der’t ’t stelpy fan Sjerp Riemersma ston die’t de lêste beweuner waar.

’t Enigste wat nag an de oalyslagerij herinnert, is ’n molnsteen. Die worde eerst begroeven achter ’t stelpy, weer opgroeven doe’t Sjerp ferhuusde en al nageraden bij ’t boubedriif fan Jan Stienstra in St.-Anne terecht kwam. Derfandaan weer ferplaatst na Stiens om bij eandsybeslút terecht te kommen bij Bierma an ’t Roadpaad op Ouwe-Syl.

’t Hele ferhaal en meer informasy staat ônder de knop “dokuminten.” Klik op ’t dokumint om ’t te openen.

Je kinne ’t je nou niet meer foorstelle dat ’t buurtskap Swarte Haan an de Waddensee, ônder St.-Jabik, ooit ’n sintrale rôl speulde bij de feerdiensten naar Amelând. At je op de seedyk staan en mimere over dat ferleden, dan speure je onwillekeurig na restanten fan de ooit drok besochte feerhaven. Drok besocht? Jaseker, want in de 18 de en 19 de eeuw waar d’r al sprake fan feerdiensten. ’t Waren ô.â. de skippers Kuiken en Van der Zee die’t adferteerden met overfaarten naar Amelând en Terskelling.

In die tiid worde d’r geregeld foeren foor ’t ferfoer fan fee en om handlers met te nimmen na de feemetten op de ailannen. Ok worde d’r met passazjiers foeren foor plezierraisys en bezites an openbare ferkopings fan anspoeld spul.

In de jaren 1932-1948 foeren de ondernimmers Olivier en Van der Geest ’n feerdienst út tussen Amelând en Swarte Haan. De ondernimmers, en dernaast swagers, Anne Olivier en Epke van der Geest begonnen op 15 maai 1930 ’n geregelde feerdienst Nes-Holwerd. De anlaiding derfoor waren de hoge prizen die’t de ‘Rijksveerdienst’, eksplateerd deur de firma Wagenborg, in reken brocht. De dienst worde ’n súkses en derdeur ’n omrake konkurrint fan de ‘Rijksveerdienst’ met as gefolg dat die hur beklaagde bij de minister, om’t men fan mening waar dat men ’t monopoaly had op ’t ferfoer fan de staiger fan Holwerd ôf. Dat laidde ant ’n rechtsaak teugen Olivier, om’t-y ‘zonder vergunning aanmeerde op de steiger te Holwerd’.’ De kantonrechter in Dokkum sprak him frij, maar in hoger beroep worde-y skuldig ferklaard, maar sonder oplêging fan straf.

De ‘Rijksveerdienst’ kreeg op 28 maai 1932 ’t monopoaly fan ferfoer fan Holwerd naar Amelând. Derna worde de feerdam Holwerd ôfsloaten foor ‘alle personen en alle vrachtgoederen, welke niet met de Rijksveerdienst zijn of worden vervoerd.’ 

Derop besloaten Olivier en Van der Geest op woensdeg 29 juny 1932 om ‘reeds hedenavond een dagelijksche dienst te openen tusschen Zwarte Haan en Nes (Ameland). Eerst voor goederenvervoer maar in de toekomst ook voor personen.’ Hur skip ‘De Friesland’ kwam op 30 juny 1932 met spul en twee passazjiers bij Swarte Haan an.

Dat de dienst ’n súkses waar bewiist ’t bericht in de ‘Leeuwarder Courant’ fan 11 july 1932: ‘zaterdag begaven zich ruim honderd passagiers met deze dienst naar het eiland’.’ Dan beslútte Olivier en Van der Geest om ’n groatere moterboat d’rbij te huren en te eksplateren.

’t Súkses trok ok de andacht fan ândere ondernimmers, maar die kregen gyn ‘poat an de wâl.’ Tidens ’n bezite fan de minister van Waterstaat, Mr. Reymer, an Amelând worde d’r steld ‘geen bezwaar tegen voortzetting van dit veer (…) aanbevolen om een verzoek in te dienen om de aanlegsteiger te Zwarte Haan te verbeteren.’ Heel goed mooglik dat hierna besloaten worde om de nije ânlêgstaiger op Swarte Haan te bouwen.

Ant de oorlogsjaren worde d’r op Swarte Haan foeren. Tidens de oorlogsjaren worde de feerdienst na Swarte Haandeur deur de Dútsers ferboaden. Sels maakten de Dútsers d’r soa nou en dan al gebrúk fan.

Krekt in 1947 fonnen d’r weer ’n stikminnig feerdiensten plak. As gefolg fan ôfslútting fan de Súddersee deur de Ofslútdyk en derdeur feranderende faargeulen deur an- en dichtslikking, waar ’t hyltyd dreger en later onmooglik om met de feerboaten Swarte Haan te beraiken. Neffens twee bronnen sou de lêste dienst útfoerd weze op 30 july 1947. Maar as de lêste dienstregeling worde ok nag 31 july noemd. En ok in juny 1948 worde d’r nag adferteerd foor ’n rais op 6 juny en op 4 en 5 july. ’t Is annimlik dat dut de lêste raizen weest binne.

De skepen:

Olivier en Van der Geest hewwe een feerboat in aigendom had en dat waar de ‘Friesland.’ Dat waar aigenlik ’n frachtskip fan 19,21 meter lang en 4,07 meter breed met ’n waterferplaatsing fan 50 ton. ’t Skip waar boud in 1930.

Deur de groate toestroom fan passazjiers worden d’r in de seumermaanden skepen bijhuurd. In de eerste twee jaren waar dat ’t skip met de naam ‘Willi’ (faak ok skreven as ‘Willy’). Dut waar ’n moterskip, boud in 1928, fan 22,3 meter lang en 5,27 meter breed en ’n waterferplaatsing fan 109 ton.

’t hele ferhaal en ondersoekrapport binne hier as PDF-bijlagen in te sien. Ok sil ’t as boekwerky te lienen weze in de bibletheek.