Dorpscanon van Nij Altoenae


Dorpscanon van Nij Altoenae


Het ontstaan van het dorp Nij Altoenae.

Toen in 1600 de Nieuwe Bildtdijk was aangelegd, ontstonden er ook paden richting het noorden. Eén daarvan was het “Wechy”, een modderpad, later een verhard pad en daarna een geasfalteerde weg.

De eerste woning aan dit “Wechy” staat er nog steeds, op de hoek van ’t Kort Môrn en wel aan de noordkant daarvan. (Schuringaweg 31) Deze woning is gebouwd in 1879 en stond er eerder dan het Strandhuis, op het einde van het “Wechy”, en dat in 1899 is gebouwd.

De mensen woonden langs de Oude- en Nieuwe Bildtdijk en waren direct of indirect betrokken bij de landbouw. Hier waren ook de winkels, bakkers en kroegen, maar voor onderwijs en kerkgang was men gericht op de dorpen. Voor het Wechy was dat St. Annaparochie.

Door het grote aantal kinderen op de dijken kwam er behoefte aan een school. Begin 1900 werd er door “de Vereniging tot bevordering van christelijk nationaal onderwijs te St Annaparochie”, een perceel grond (groot 1 ha. en 7 are) aangekocht ten oosten van het “Wechy” en aan de noordkant van de Oude Bildtdijk. In 1903 wordt hier een 3-lokalige school en schoolhuis gebouwd. Dit gebeurt in overleg met “de vereniging christelijke belangen te Oude Bildtdijk”. Deze vereniging heeft een lokaliteit met kosterswoning op de hoek van de Oude Bildtdijk en het “Wechy”, waar catechisatie en bijbelstudie wordt gegeven door de gereformeerde kerk van St Annaparochie. (Oude Bildtdijk 378 en 380)

In 1915 koopt dezelfde vereniging christelijke belangen een stuk grond ten noorden van het schoolhuis en verder noordwaarts kopen 2 particulieren 2 kavels t.b.v. woningbouw. (nu Schuringaweg 32 t/m 36)

In 1918 krijgt men toestemming van de gereformeerde classis Hallum hier een kerk te institueren en wordt de eerste kerk gebouwd (Schuringaweg 30) die eigenlijk direct al te klein is. In 1919 komt er aan de zuidkant van de school een pastorie (Schuringaweg 20) en zijn er al plannen de kerk uit te breiden. Dit leidt uiteindelijk tot de bouw van de huidige kerk in 1928.

Vanaf die tijd worden er meer woningen gebouwd langs het “Wechy”. Eerst aan beide zijden van de school en kerk en aan de noordkant van het huidige Kort Môrn. Ook een winkel en een bakkerij worden in die tijd gebouwd. (Schuringaweg 3 en 5) Na de tweede wereldoorlog wordt er achter de lagere school een kleuterschool gebouwd en de gehele westzijde van het “Wechy” wordt volgebouwd en dan is het eind jaren 60.

Daarna gaat het dorp meer vorm krijgen door eerst de bouw van 5 bejaarden woningen achter de vroegere bakkerij aan de Schuringaweg 3 en met de aanleg van de Matthijs Smitstraat en de ds. Veenstraat krijgt het dorp meer vorm. Aan deze straten komen vooral huurwoningen maar in de jaren 70 ook enkele particuliere woningen. Begin jaren 80 komt ’t Kort Môrn erbij waar in 1984 de nieuwe school “de

Noordster” wordt gebouwd en de oude school aan de Schuringaweg (Wechy) wordt afgebroken. De kleuterschool wordt dan gebruikt door Plaatselijk Belang als dorpshuis “de Nije Utwyk”. Het vorige dorpshuis was gevestigd in een dubbele arbeiderswoning aan de Oude Bildtdijk (nr 402)

In 2000 werd het nieuwe dorpshuis geopend op het in 1984 aangelegde sport- en speelveld en in 2010 nog uitgebreid. Na 2000 is het nieuwbouwplan uitgebreid met ’t Putstik waar alleen koopwoningen zijn gebouwd. Ook kreeg Nij Altoenae in 2006 de dorpsstatus voor het gebied tussen de bebouwde kom-borden. Achter de school “de Noordster” is nu in 2022 nog plaats voor een aantal woningen en zal er moeten worden gekeken naar verdere uitbreiding van “de Kroan op ’t Bildt”.


De plaats is ontstaan in het begin van de 19e eeuw als een kleine noordelijke nederzetting van Sint Annaparochie, op de kruising van de Schuringaweg en Oudebildtdijk in Het Bildt (wat tot 2018 een zelfstandige gemeente was). De plaats werd 't Wegje genoemd, naar de Schuringaweg die ook wel bekend staat als ut wechie, 'het weggetje' vertaald. Meer dan een paar boerderijen was het niet.

In 1903 werd er aan de Schuringaweg (toen nog Nieuweweg geheten) een schooltje geopend. Het had drie leslokalen en bij de school hoorde ook een onderwijzerswoning. In 1918 volgde er een kerk, een Gereformeerde kerk. Deze kerk gaat in 1928 dicht wanneer de nieuwe kerk van de plaats open gaat, de huidige PKN-Kerk, Kerk tussen de Dijken geheten. Langzaam groeide het daarna door.

In 1951 kreeg de buurtschap de huidige naam, Nij Altoenae. Nij Altoenae is een verwijzing naar het dorp Sint Annaparochie, dat oorspronkelijke Altoenae heette. Dit Altoenae verwijst weer naar de oorspronkelijke woonplaats van de bedijkers van het Bildt, die in 1505 (deels) uit het Land van Heusden en Altena kwamen.

Daarna groeide het dan dorpje verder uit, eind jaren 70 werd er een begin gemaakt met het aanleggen van de nieuwbouw door de aanleg van de eerste zijweg. Het werd zo echt een dorp maar het was dan nog altijd formeel een buurtschap van Sint Annaparochie.

In 1982 vroeg de vereniging voor Plaatselijk Belang Nij Altoenae, Oude- en Nieuwe Bildtdijken de dorpsstatus aan. Na een handtekeningenactie van tegenstanders werd het te nemen besluit opgeschort. In 1991 haalden de voorstanders in een referendum niet de vereiste twee derde meerderheid. In 1999 verloren de voorstanders van de dorpsstatus een referendum omdat de opkomstdrempel net niet werd gehaald.

In 2005 vroeg de vereniging voor Plaatselijk Belang Nij Altoenae, Oude- en Nieuwe Bildtdijken echter opnieuw de dorpsstatus aan. De gemeenteraad kende deze op 16 februari 2006 toe voor het gebied binnen de kom van het dorp. De bewoners van drie buitengebieden mochten zich in een referendum uitspreken over het uitbreiden van de dorpsstatus tot hun gebied; de meerderheid was tegen en wilde liever bij Sint Annaparochie blijven. Nij Altoenae kreeg per 1 oktober 2006 de dorpsstatus. Er was echter geen postcode meer beschikbaar dus het hoorde voor de post nog bij Sint Annaparochie. Eind 2007 kreeg Nij Altoenae een van de twee postcodes van Oude Leije. Deze postcode is per 1 mei 2008 voor Nij Altoenae operationeel geworden.

Het noordelijke buitengebied, Stad Niks geheten, waarvan de meesten tegenstemde, is bij Sint Annaparochie gebleven en valt zo zonder een directe verbinding met dat dorp nog altijd onder Sint Annaparochie