Het ontstaan van het dorp Nij Altoenae.
Toen in 1600 de Nieuwe Bildtdijk was aangelegd, ontstonden er ook paden richting het noorden. Eén daarvan was het “Wechy”, een modderpad, later een verhard pad en daarna een geasfalteerde weg.
De eerste woning aan dit “Wechy” staat er nog steeds, op de hoek van ’t Kort Môrn en wel aan de noordkant daarvan. (Schuringaweg 31) Deze woning is gebouwd in 1879 en stond er eerder dan het Strandhuis, op het einde van het “Wechy”, en dat in 1899 is gebouwd.
De mensen woonden langs de Oude- en Nieuwe Bildtdijk en waren direct of indirect betrokken bij de landbouw. Hier waren ook de winkels, bakkers en kroegen, maar voor onderwijs en kerkgang was men gericht op de dorpen. Voor het Wechy was dat St. Annaparochie.
Door het grote aantal kinderen op de dijken kwam er behoefte aan een school. Begin 1900 werd er door “de Vereniging tot bevordering van christelijk nationaal onderwijs te St Annaparochie”, een perceel grond (groot 1 ha. en 7 are) aangekocht ten oosten van het “Wechy” en aan de noordkant van de Oude Bildtdijk. In 1903 wordt hier een 3-lokalige school en schoolhuis gebouwd. Dit gebeurt in overleg met “de vereniging christelijke belangen te Oude Bildtdijk”. Deze vereniging heeft een lokaliteit met kosterswoning op de hoek van de Oude Bildtdijk en het “Wechy”, waar catechisatie en bijbelstudie wordt gegeven door de gereformeerde kerk van St Annaparochie. (Oude Bildtdijk 378 en 380)
In 1915 koopt dezelfde vereniging christelijke belangen een stuk grond ten noorden van het schoolhuis en verder noordwaarts kopen 2 particulieren 2 kavels t.b.v. woningbouw. (nu Schuringaweg 32 t/m 36)
In 1918 krijgt men toestemming van de gereformeerde classis Hallum hier een kerk te institueren en wordt de eerste kerk gebouwd (Schuringaweg 30) die eigenlijk direct al te klein is. In 1919 komt er aan de zuidkant van de school een pastorie (Schuringaweg 20) en zijn er al plannen de kerk uit te breiden. Dit leidt uiteindelijk tot de bouw van de huidige kerk in 1928.
Vanaf die tijd worden er meer woningen gebouwd langs het “Wechy”. Eerst aan beide zijden van de school en kerk en aan de noordkant van het huidige Kort Môrn. Ook een winkel en een bakkerij worden in die tijd gebouwd. (Schuringaweg 3 en 5) Na de tweede wereldoorlog wordt er achter de lagere school een kleuterschool gebouwd en de gehele westzijde van het “Wechy” wordt volgebouwd en dan is het eind jaren 60.
Daarna gaat het dorp meer vorm krijgen door eerst de bouw van 5 bejaarden woningen achter de vroegere bakkerij aan de Schuringaweg 3 en met de aanleg van de Matthijs Smitstraat en de ds. Veenstraat krijgt het dorp meer vorm. Aan deze straten komen vooral huurwoningen maar in de jaren 70 ook enkele particuliere woningen. Begin jaren 80 komt ’t Kort Môrn erbij waar in 1984 de nieuwe school “de
Noordster” wordt gebouwd en de oude school aan de Schuringaweg (Wechy) wordt afgebroken. De kleuterschool wordt dan gebruikt door Plaatselijk Belang als dorpshuis “de Nije Utwyk”. Het vorige dorpshuis was gevestigd in een dubbele arbeiderswoning aan de Oude Bildtdijk (nr 402)
In 2000 werd het nieuwe dorpshuis geopend op het in 1984 aangelegde sport- en speelveld en in 2010 nog uitgebreid. Na 2000 is het nieuwbouwplan uitgebreid met ’t Putstik waar alleen koopwoningen zijn gebouwd. Ook kreeg Nij Altoenae in 2006 de dorpsstatus voor het gebied tussen de bebouwde kom-borden. Achter de school “de Noordster” is nu in 2022 nog plaats voor een aantal woningen en zal er moeten worden gekeken naar verdere uitbreiding van “de Kroan op ’t Bildt”.
