Zwarte Haan - veerhaven aan het Wad
Je kinne ’t je nou niet meer foorstelle dat ’t buurtskap Swarte Haan an de Waddensee, ônder St.-Jabik, ooit ’n sintrale rôl speulde bij de feerdiensten naar Amelând. At je op de seedyk staan en mimere over dat ferleden, dan speure je onwillekeurig na restanten fan de ooit drok besochte feerhaven. Drok besocht? Jaseker, want in de 18 de en 19 de eeuw waar d’r al sprake fan feerdiensten. ’t Waren ô.â. de skippers Kuiken en Van der Zee die’t adferteerden met overfaarten naar Amelând en Terskelling.
In die tiid worde d’r geregeld foeren foor ’t ferfoer fan fee en om handlers met te nimmen na de feemetten op de ailannen. Ok worde d’r met passazjiers foeren foor plezierraisys en bezites an openbare ferkopings fan anspoeld spul.
In de jaren 1932-1948 foeren de ondernimmers Olivier en Van der Geest ’n feerdienst út tussen Amelând en Swarte Haan. De ondernimmers, en dernaast swagers, Anne Olivier en Epke van der Geest begonnen op 15 maai 1930 ’n geregelde feerdienst Nes-Holwerd. De anlaiding derfoor waren de hoge prizen die’t de ‘Rijksveerdienst’, eksplateerd deur de firma Wagenborg, in reken brocht. De dienst worde ’n súkses en derdeur ’n omrake konkurrint fan de ‘Rijksveerdienst’ met as gefolg dat die hur beklaagde bij de minister, om’t men fan mening waar dat men ’t monopoaly had op ’t ferfoer fan de staiger fan Holwerd ôf. Dat laidde ant ’n rechtsaak teugen Olivier, om’t-y ‘zonder vergunning aanmeerde op de steiger te Holwerd’.’ De kantonrechter in Dokkum sprak him frij, maar in hoger beroep worde-y skuldig ferklaard, maar sonder oplêging fan straf.
De ‘Rijksveerdienst’ kreeg op 28 maai 1932 ’t monopoaly fan ferfoer fan Holwerd naar Amelând. Derna worde de feerdam Holwerd ôfsloaten foor ‘alle personen en alle vrachtgoederen, welke niet met de Rijksveerdienst zijn of worden vervoerd.’
Derop besloaten Olivier en Van der Geest op woensdeg 29 juny 1932 om ‘reeds hedenavond een dagelijksche dienst te openen tusschen Zwarte Haan en Nes (Ameland). Eerst voor goederenvervoer maar in de toekomst ook voor personen.’ Hur skip ‘De Friesland’ kwam op 30 juny 1932 met spul en twee passazjiers bij Swarte Haan an.
Dat de dienst ’n súkses waar bewiist ’t bericht in de ‘Leeuwarder Courant’ fan 11 july 1932: ‘zaterdag begaven zich ruim honderd passagiers met deze dienst naar het eiland’.’ Dan beslútte Olivier en Van der Geest om ’n groatere moterboat d’rbij te huren en te eksplateren.
’t Súkses trok ok de andacht fan ândere ondernimmers, maar die kregen gyn ‘poat an de wâl.’ Tidens ’n bezite fan de minister van Waterstaat, Mr. Reymer, an Amelând worde d’r steld ‘geen bezwaar tegen voortzetting van dit veer (…) aanbevolen om een verzoek in te dienen om de aanlegsteiger te Zwarte Haan te verbeteren.’ Heel goed mooglik dat hierna besloaten worde om de nije ânlêgstaiger op Swarte Haan te bouwen.
Ant de oorlogsjaren worde d’r op Swarte Haan foeren. Tidens de oorlogsjaren worde de feerdienst na Swarte Haandeur deur de Dútsers ferboaden. Sels maakten de Dútsers d’r soa nou en dan al gebrúk fan.
Krekt in 1947 fonnen d’r weer ’n stikminnig feerdiensten plak. As gefolg fan ôfslútting fan de Súddersee deur de Ofslútdyk en derdeur feranderende faargeulen deur an- en dichtslikking, waar ’t hyltyd dreger en later onmooglik om met de feerboaten Swarte Haan te beraiken. Neffens twee bronnen sou de lêste dienst útfoerd weze op 30 july 1947. Maar as de lêste dienstregeling worde ok nag 31 july noemd. En ok in juny 1948 worde d’r nag adferteerd foor ’n rais op 6 juny en op 4 en 5 july. ’t Is annimlik dat dut de lêste raizen weest binne.
De skepen:
Olivier en Van der Geest hewwe een feerboat in aigendom had en dat waar de ‘Friesland.’ Dat waar aigenlik ’n frachtskip fan 19,21 meter lang en 4,07 meter breed met ’n waterferplaatsing fan 50 ton. ’t Skip waar boud in 1930.
Deur de groate toestroom fan passazjiers worden d’r in de seumermaanden skepen bijhuurd. In de eerste twee jaren waar dat ’t skip met de naam ‘Willi’ (faak ok skreven as ‘Willy’). Dut waar ’n moterskip, boud in 1928, fan 22,3 meter lang en 5,27 meter breed en ’n waterferplaatsing fan 109 ton.
’t hele ferhaal en ondersoekrapport binne hier as PDF-bijlagen in te sien. Ok sil ’t as boekwerky te lienen weze in de bibletheek.
